Prosta japońska metoda na uporządkowanie lodówki i ograniczenie marnowania żywności

Czy kiedykolwiek otworzyłeś lodówkę i poczułeś falę niepokoju?

Być może zmagałeś się ze znalezieniem czegoś do jedzenia pośród stosu dżemów, marynat, produktów mlecznych i na wpół opróżnionych opakowań przypraw. A może czułeś się oszołomiony tak wieloma resztkami posiłków zawiniętymi w folię aluminiową, nie wiedząc, który z nich zjeść najpierw.

Być może nawet znalazłeś dawno zapomniany słoik z zawartością tak zepsutą, że po prostu wyrzuciłeś wszystko na raz do kosza na śmieci.

Jeśli którakolwiek z tych sytuacji brzmi znajomo, nie jesteś sam.

” Żywność często się psuje, powodując marnotrawstwo, ponieważ zapomina się o niej w lodówce, a później okazuje się, że jest zepsuta” – twierdzi Kohei Watanabe, badacz gospodarki odpadami z japońskiego Uniwersytetu Teikyo w Tokio.

Marnowanie żywności w gospodarstwach domowych jest globalnym problemem o alarmujących rozmiarach. W Wielkiej Brytanii około 60% wszystkich odpadów żywnościowych powstaje w gospodarstwach domowych. W Stanach Zjednoczonych odsetek ten wynosi od 40 do 50%.

W Japonii statystyki są podobne. W 2021 r. około 47% z 5,2 mln ton zmarnowanej żywności w kraju pochodziło z prywatnych kuchni.

Istnieje wiele przyczyn tej ogromnej ilości odpadów domowych. Istnieją jednak pewne wspólne winowajcy we wszystkich miejscach i w najbardziej zróżnicowanych kulturach.

Niektóre z nich to „utrata” żywności w lodówce; błędna interpretacja znaczenia dat żywności; kupowanie pod wpływem impulsu i brak planowania podczas zakupów w supermarkecie; oraz ogólny brak świadomości na temat potrzeby ograniczenia marnowania żywności.

Praktycznie wszystkie kraje są świadome tych problemów i wiele z nich próbuje je rozwiązać. Jednak w Japonii presja na znalezienie rozwiązań jest znacznie większa.

Kraj ten importuje około dwóch trzecich swojej żywności. Czynnik ten zwielokrotnia ekonomiczne i środowiskowe koszty marnowania żywności.

„Japonia jest krajem, który nie jest samowystarczalny pod względem zaopatrzenia w żywność”, potwierdza badaczka gospodarki odpadami Tomoko Okayama z Uniwersytetu Taisho w Tokio. „Importowanie większej ilości żywności niż potrzebujemy i wyrzucanie dużej jej części nie jest dobrym pomysłem”.

Okayama i Watanabe są dwoma czołowymi japońskimi badaczami marnotrawstwa żywności. Badają oni przyczyny, które prowadzą do tego, że jadalne produkty trafiają do kosza na śmieci i starają się wykorzystać swoje odkrycia do tworzenia interwencji opartych na dowodach naukowych.

Ich najnowszy projekt stosuje techniki porządkowania lodówki w celu zwalczania jednej z głównych przyczyn marnotrawstwa: przerażającej zagraconej lodówki.

„Jeśli możemy pomóc ludziom w zarządzaniu lodówką, możemy upewnić się, że nie zapomną, że jest w niej jedzenie” – mówi Okayama.

Od lodówki do kosza na śmieci

W 2018 r. firma Okayama przeprowadziła ankietę wśród ponad 500 mieszkańców Tokio. Celem było zbadanie, dlaczego wyrzucają żywność.

Jak można się było spodziewać, uczestnicy często uważali, że świeże produkty uległy zepsuciu lub że przetworzona żywność nie smakuje już dobrze. A czasami po prostu o nich zapominano.

Badania zidentyfikowały jednak poważne źródło nieporozumień, które również powoduje marnotrawstwo: wiele osób wyrzucało żywność po upływie daty przydatności do spożycia.

Daty ważności i daty przydatności do spożycia to nie to samo. I żadna z nich nie musi oznaczać, że produkt nie może być już spożywany – zwłaszcza w przypadku sfermentowanej żywności, według Watanabe.

„Żywność psuje się w pewnym momencie i nie jest bezpieczna do spożycia” – wyjaśnia. „Musimy więc upewnić się, że spożyjemy ją zanim to nastąpi. Ale niektóre produkty, takie jak sfermentowana żywność, nabierają lepszego smaku wraz z dojrzewaniem”.

W Japonii i wielu innych krajach wyrażenie „najlepiej spożyć do” oznacza datę, do której produkt osiąga swój szczytowy smak. Data ważności wskazuje okres, w którym producent gwarantuje bezpieczne spożycie produktu.

Jednak konsumenci na całym świecie często mylą te dwie daty. Nawet jeśli termin przydatności do spożycia minął, Watanabe zwraca uwagę, że producenci są konserwatywni w swoich szacunkach.

Zamiast po prostu wyrzucać żywność tylko dlatego, że osiągnęła datę przydatności do spożycia wskazaną na etykiecie, sugeruje, aby ludzie dosłownie używali swoich zmysłów w przypadku niektórych produktów niskiego ryzyka, takich jak przyprawy, świeże produkty, wypieki i produkty fermentowane, takie jak jogurt i ser.

„Powąchaj, spójrz na to” – radzi badacz. „Większość żywności pozostaje dobra [for consumption] przez długi czas po upływie daty ważności”.

Znaczenie obserwacji

Okayama i Watanabe zdali sobie sprawę, że multidyscyplinarna strategia edukacji społeczności i praktyczne techniki przechowywania w lodówce mogą pomóc zmniejszyć ilość odpadów.

Znaleźli partnerów rządowych chętnych do przetestowania ich techniki w regionie Arakawa, na północ od Tokio. Obszar ten już wcześniej inwestował w ograniczenie marnotrawstwa żywności.

Od 2008 r. Departament Czystości i Środowiska Arakawy promował projekt o nazwie „Operacja Arakawa Mottainai” – powszechne w Japonii wyrażenie oznaczające żal za marnotrawstwo.

Według szefowej departamentu, Yukiko Miyazaki, przez lata próbowano różnych strategii zmiany zachowań, ale trudno było ocenić ich skuteczność.

Zespół zdecydował się na dwa kompleksy mieszkalne w Arakawa, jeden do eksperymentalnej interwencji, a drugi jako kontrolny.

Początkowo Watanabe i Okayama spędzili kilka dni badając około tony śmieci z mieszkań. Posortowali, zważyli i zapisali całą wyrzuconą żywność.

Badacze znaleźli resztki jedzenia zmieszane z całymi owocami i warzywami, nieotwartymi paczkami makaronu, chlebem, przekąskami, mięsem, sosami, tofu, rybami, napojami i ciastkami ryżowymi.

Piękne pudełka nietkniętych lub prawie całych ciastek, czekoladek i innych słodyczy były kolejnym powszechnym rodzajem produktu. Według Okayamy wskazywały one, że zostały „otrzymane w prezencie, ale nikt ich nie chciał”.

Zespół zwrócił również szczególną uwagę na dużą ilość sfermentowanej żywności znalezionej w śmieciach, zwłaszcza jogurtu. Dla Watanabe świadczy to o braku wiedzy na temat psucia się produktów.

„Sfermentowana żywność jest wciąż żywa, więc nie psuje się tak łatwo” – wyjaśnia.

Następnie Okayama i Watanabe zorganizowali dobrowolne spotkania z mieszkańcami kompleksu mieszkalnego o nazwie Sky Heights, aby porozmawiać o projekcie.

Wygłosili krótką prelekcję na temat marnowania żywności, omówili najlepsze daty konsumpcji i przedstawili zestaw wstępnych interwencji – metod zaprojektowanych w celu subtelnego nakłaniania ludzi do dokonywania pozytywnych wyborów behawioralnych, bez większych zobowiązań.

Wytyczne obejmowały inteligentne techniki organizacji lodówki, które każdy może wypróbować, aby zmniejszyć ilość odpadów.

Jak zorganizować lodówkę

Dla początkujących mieszkańców, Watanabe i Okayama przewidzieli jasną wstążkę z czerwonymi i białymi paskami. Służyłaby ona do podkreślenia sekcji lodówki zarezerwowanej dla żywności o zbliżającej się dacie ważności lub do bezpośredniego oznaczania produktów, które należy szybko spożyć, aby zwrócić na nie uwagę.

Rozdawano również przezroczyste plastikowe tacki bez pokrywek, aby żywność, która wkrótce się zepsuje, była bardziej widoczna i łatwo dostępna.

Naukowcy dostarczyli również naklejki ilustrujące dwie osoby trzymające się za ręce, z następującą wiadomością: „Nie mogę cię zjeść. Przepraszam.”

Zachęcali uczestników do umieszczenia jednej z tych naklejek na każdym produkcie spożywczym, który zamierzali wyrzucić, poświęcając chwilę na zinternalizowanie tego przesłania. Okayama uważa, że „obserwacja jest bardzo ważna”.

Dwa tygodnie po spotkaniu z mieszkańcami Sky Heights badacze przeprowadzili kolejną analizę selekcji odpadów. Wyniki były zachęcające.

Stwierdzono 10% redukcję odpadów żywnościowych w obszarze eksperymentalnym i 10% wzrost w obszarze kontrolnym. Łącząc wyniki, Watanabe interpretuje, że interwencja faktycznie przyniosła 20% redukcję marnotrawstwa żywności.

Naukowcy podejrzewają, że wzrost w obszarze kontrolnym można częściowo wyjaśnić, ponieważ badanie przeprowadzono w grudniu, miesiącu gorącego garnka w Japonii – dania, które prawie nieuchronnie generuje odpady.

W kolejnych ankietach przeprowadzonych z mieszkańcami Sky Heights, 77% z nich stwierdziło, że korzystało z plastikowej tacki, 18% z naklejek, a 13% z taśmy.

Wydaje się jednak, że zwykła rozmowa na temat marnowania żywności i zwrócenie uwagi na tę kwestię była również istotnym czynnikiem zmiany.

W marcu Watanabe i Okayama przedstawili swoje wyniki 14 mieszkańcom Sky Heights. Podczas spotkania jedna z mieszkanek – 78-letnia Noriko Nozaki – oświadczyła, że kampania uświadomiła jej „rzeczy, o których normalnie się nie myśli”.

Skończyło się na tym, że używała plastikowej tacki do przechowywania puszek po piwie, a nie żywności, której termin przydatności do spożycia zbliżał się wielkimi krokami. Nozaki twierdzi jednak, że może teraz powiązać marnowanie żywności w swojej kuchni z głównymi globalnymi problemami, takimi jak zmiany klimatyczne i niedobór zasobów.

„Samo myślenie o czymś małym może mieć duży wpływ na zmniejszenie ilości odpadów” – mówi.

Hiroko Sasaki ma 82 lata. Jej powojenne wychowanie przyniosło ze sobą zobowiązanie na całe życie, by nigdy nie marnować żywności.

Mówi, że była „bardzo zła”, gdy zobaczyła zdjęcia wszystkich produktów spożywczych znalezionych przez Watanabe i Okayamę w śmieciach w kompleksie apartamentów.

„Ale sama złość nie rozwiąże problemu” – powiedziała. „Dlatego dobrze jest o tym mówić i zachęcać innych do działania”.

Duch Mottainai – żal za marnotrawstwo

Watanabe i Okayama nie są w stanie powiedzieć, w jakim stopniu ich odkrycia z Arakawy można zastosować w innych miejscach w Japonii i za granicą.

Przeprowadzają oni jednak nowy eksperyment, powielając badanie w 520 gospodarstwach domowych w mieście Nagai w prefekturze Yamagata. Badanie to może zachęcić władze lokalne w Japonii do przetestowania podobnych programów w swoich społecznościach.

„Koszt nie jest duży”, mówi Watanabe. „Jeśli władzom lokalnym spodoba się ten pomysł, mogą go dość łatwo rozszerzyć”.

Miyazaki i jego koledzy już myślą o sposobach dotarcia do większej liczby mieszkańców Arakawy, takich jak kampanie informacyjne i nauczanie dzieci o marnowaniu żywności.

„Nasze wyzwanie polega na tym, jak skłonić więcej gospodarstw domowych do wprowadzenia w życie początkowych środków” – wyjaśnia. „Chcielibyśmy wesprzeć ducha mottainai”.

Ludzie nie muszą jednak czekać na inicjatywę urzędników państwowych. Każdy może używać plastikowych tacek, wstążek i naklejek w dowolnym miejscu na świecie.

Według Okayamy, mogą oni również zadawać sobie pytanie, kiedy naprawdę należy wyrzucać żywność.

„Wyrzucanie żywności tylko dlatego, że minęła jej data przydatności do spożycia, to marnowanie zasobów – a także pieniędzy”.

Jak zmniejszyć ilość odpadów w lodówce

• Utwórz półkę lub sekcję na żywność, której termin ważności wkrótce upłynie, lub użyj taśmy/naklejek, aby ją oznaczyć.
• – Pozostaw tę żywność widoczną w przezroczystym pojemniku lub na tacy, nie odsuwając jej.
• – Sprawdź daty przydatności do spożycia, które różnią się od daty ważności i czy produkt może być nadal spożywany po upływie tych dat.
• – Jeśli musisz pozbyć się żywności, zrób to sumiennie. Naukowcy zalecają nawet naklejanie naklejek z wiadomością przepraszającą za to, że żywność nie została skonsumowana.